«Παει ο παλιος ο χρονος»

«Πάει ο παλιός ο χρόνος …», ακούμε συχνά τις μέρες αυτές. Αν και, δεν «πάει» ακριβώς. Ή μάλλον δεν πάει καθόλου. Αν το καλοσκεφτούμε, ο χρόνος, στην ουσία του, ποτέ δεν παλιώνει. Ποτέ δεν περνά. Ίσως είναι το μόνο στοιχείο που είναι αναλλοίωτο και σταθερό στο φυσικό σύμπαν. Αεί παρών –όσο, τουλάχιστον, είναι παρών κι ο άνθρωπος για να το διαπιστώνει. Μόνιμο υπόβαθρο και διαρκές μέτρο της δράσης και της ίδιας της βιολογικής υπόστασης των ζωντανών οργανισμών. Μια apriori καντιανή κατηγορία εποπτείας της εμπειρίας, με βάση την οποία ο άνθρωπος μπορεί να αντιληφθεί τον κόσμο και τον εαυτό του.
 
Νομίζω ότι με οποιονδήποτε τρόπο και αν επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε τον χρόνο, ως μέσο αντίληψης, ως φυσική «θεμελιώδη ποσότητα», ως τέταρτη διάσταση, ως απόλυτη οντότητα ή ως υποκειμενική εμπειρία, το σίγουρο είναι ότι ο χρόνος δεν «παλιώνει». Εμείς ξεγελούμε τον εαυτό μας ότι ο χρόνος «παλιώνει» και «πάει» κι ότι είναι σειρά να έρθει ένας «καινούργιος». Που θα μας φέρει δώρα και τραγούδια και χαρά. Και που, κυρίως, θα μας δώσει τη δυνατότητα να κάνουμε μια καινούργια αρχή. Μας αρέσει η εντύπωση της δυνατότητας να χωρίζουμε το χωροχρονικό συνεχές σε τμήματα – εδώ τελειώνει το «παλιό» κι εδώ αρχίζει το «νέο». Είναι πράγματι ανακουφιστική η (ψευδ)αίσθηση ότι έχουμε στη διάθεσή μας «καινούργιες αρχές». Νέες ενάρξεις. Νέες ευκαιρίες να ξεκινήσουμε ξανά. Αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο του «καινούργιου» χρόνου. Κι αν αυτό δεν είναι αφορμή για γιορτή, τι άλλο μπορεί να είναι;
 
Ο Γάλλος θεωρητικός Roger Caillois, στο έργο του “L' homme et le sacre”, θεωρεί ότι οι γιορτές, το συλλογικό αρχέγονο δρώμενο του εορτασμού, αποτελούν μια μορφή αναπαράστασης και μεταφορικής «επαναφοράς» των πρώτων ημερών του σύμπαντος, του Urzeit, της κατεξοχήν δημιουργικής εποχής στην οποία διαμορφώθηκαν όλα τα αντικείμενα, τα πλάσματα, οι θεσμοί. Παράλληλα, στο πλαίσιο του εορταστικού αυτού δρωμένου, ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα της «αναγέννησης»–σα να βαπτίζεται, δηλαδή, σε μια πηγή νεότητας με συνεχή ροή ύδατος, στην οποία ανακαλύπτει εκ νέου την πληρότητα και την ευρωστία της ζωής, και με τον τρόπο αυτό μπορεί να αντιμετωπίσει τον καινούργιο χρονικό κύκλο που ανοίγεται μπροστά του.

Ο χρόνος, λοιπόν, δεν παλιώνει. Μήπως, όμως, τελικά παλιώνουμε εμείς; Σίγουρα φθειρόμαστε βιολογικά –πολλοί και ψυχολογικά. Αλλάζουμε όμως πραγματικά; Μερικές φορές έχω την εντύπωση ότι οι άνθρωποι είμαστε σφηνωμένοι στην ίδια χρονική στιγμή, κάτι σαν την «Ημέρα της Μαρμότας»: η ίδια μέρα ξημερώνει ξανά και ξανά κάθε πρωί. Τα ίδια πράγματα επαναλαμβάνονται καθημερινά. Τα ίδια διλήμματα αντιμετωπίζουμε. Πίσω από φαινομενικά διαφορετικές περιστάσεις τίθενται στον εαυτό μας συνεχώς τα ίδια ερωτήματα: Πώς θα ορίσω το «Εγώ» σε σχέση με τους «Άλλους»»; Θα τείνω το χέρι μου προς αυτούς ως χείρα φιλίας και βοηθείας ή θα το σφίξω σε γροθιά και πυγμή; Θα επιλέξω το καλό ή το κακό; Ή κάτι καθησυχαστικό και βολικό «ανάμεσό τους», εάν δεχτούμε ότι υπάρχει κάτι τέτοιο; Τα ερωτήματα αυτά, σταθερά και μόνιμα στην κυκλικότητά τους, δρουν καταλυτικά στη μετάλλαξη του χρόνου σε «καιρό», σε ευκαιρία, σε κατάλληλη στιγμή να δώσουμε τις σωστές απαντήσεις, αντιμετωπίζοντας με αξιοπρέπεια και σεβασμό την ύπαρξή  μας και την ανθρώπινη ουσία μας.
 
Τελικά, καινούργιους χρόνους δεν θα βρεις. Ο χρόνος θα σε ακολουθεί. Τίποτε καινούργιο δεν θα υπάρξει, τίποτε δεν θα αλλάξει γύρω μας, μέχρι να αλλάξουμε μέσα μας. Μόνο τότε μπορούμε να απεγκλωβιστούμε από τα δεσμά που μας κρατούν χρόνια δέσμιους στο ανεξέλικτο. Μόνο τότε απολαμβάνουμε τη χάρη και τη χαρά της «παλαίωσης», αντιστεκόμενοι στη φθορά. Μόνο τότε ωριμάζουμε τελικά, γινόμαστε πιο σοφοί. Αναβαθμιζόμαστε πνευματικά και ψυχικά –ανεβαίνουμε την υπαρξιακή μας κλίμακα, μέχρι να φτάσουμε στο κατώφλι του επέκεινα «τέλους» μας, ό,τι κι αν μας περιμένει εκεί.
 
Καλή χρονιά!

Σπύρος Κιοσσές είναι ποιητής και συγγραφέας. Πρόσφατοι τίτλοι βιβλίων του, η ποιητική συλλογή «Το κάτω κάτω της γραφής», Εκδόσεις Μελάνι, Αθήνα 2018 και η μελέτη «Εισαγωγή στη δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου  ̶ Η συμβολή της αφηγηματολογίας», Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα 2018

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.