4η Βιομηχανικη Επανασταση. Ευκαιριες και προκλησεις

Η 4η Βιομηχανική επανάσταση ήρθε έχοντας στο επίκεντρο της την χρήση των ρομπότ, bots και ανδροειδών στην βιομηχανική παραγωγή αλλά και στις υπηρεσίες, συνδυάζοντας επιστήμες όπως της διαχείρισης δεδομένων/πληροφοριών (Data Sciences), της ευφυούς εκμάθησης/αυτοεκμάθησης των μηχανών (Machine Learning) και της τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence).

Κάθε βιομηχανική επανάσταση, 1η (1770) εκμηχάνιση παραγωγής, 2η (1870) εξηλεκτρισμός παραγωγής, 3η (1970) χρήση υπολογιστών στην παραγωγή, ήρθε δοκιμάζοντας τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, στρατιωτικές και γεωπολιτικές σχέσεις και αντοχές στον παγκόσμιο χάρτη, επανακαθορίζοντας την σχέση ανθρώπου μηχανής. Με τις τεχνολογικές καινοτομίες τους δημιούργησαν νέες δραστηριότητες, απαιτήσεις για νέα επαγγέλματα και θέσεις εργασίας, αντισταθμίζοντας μερικώς τις δραστηριότητες που χάθηκαν και τις οποίες προηγουμένως έκαναν άνθρωποι. Κάτι αντίστοιχο θα πρέπει να περιμένουμε και από την 4η βιομηχανική επανάσταση;

Πιθανώς ναι, πιθανώς όχι. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο McKinsey η 4η Βιομηχανική Επανάσταση, σε σύγκριση με αυτήν του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα πραγματοποιείται δέκα φορές γρηγορότερα αναφορικά με την εισδοχή της στην κοινωνία και είναι 300 φορές μεγαλύτερη ως προς τον αντίκτυπο της. Επίσης, διαθέτει αρκετές «γκρίζες ζώνες» όπως για παράδειγμα στην σχέση ανθρώπου μηχανής λ.χ. θεσμικό πλαίσιο γύρω από θέματα νομικής και ηθικής φύσεως.

Μάλιστα ο Stephen Hawking είχε ζητήσει την νομική ρύθμιση θεμάτων που αφορούσαν την τεχνητή νοημοσύνη σε πολύ πρόωρο στάδιο πολύ πριν η επιστήμη αυτή εξαπλωθεί ευρέως. Οι ανησυχίες αυτές δεν είναι βέβαια πρωτόγνωρες αφού συνοδεύουν κάθε βιομηχανική επανάσταση ήδη από την εποχή του J. Keynes και την «ασθένεια» της τεχνολογικής ανεργίας στις αρχές του 1930.

Έτσι φαίνεται ότι  τα επαγγέλματα τα οποία είναι υποψήφια σήμερα να αυτοματοποιηθούν πλήρως δηλαδή να αντικατασταθεί ο άνθρωπος που τα εκτελεί, είναι λιγότερα από 5%. Όμως σχεδόν όλα τα γνωστά επαγγέλματα σήμερα ενδέχεται να αυτοματοποιηθούν μερικώς αφού ένα μέρος των δραστηριοτήτων που τα αποτελούν επιδέχεται αυτοματοποίηση. Οι δεξιότητες, η προσφορά, η ζήτηση, το κόστος αποτελούν μόνο μερικές από τις παραμέτρους που τελικώς θα καθορίσουν ποιες θα είναι εκείνες οι δραστηριότητες που θα αυτοματοποιηθούν.

Σύμφωνα με εκθέσεις τόσο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) όσο και του Ινστιτούτου McKinsey μέχρι τα μέσα της επόμενης δεκαετίας μπορούν να έχουν δημιουργηθεί παγκοσμίως έως και 130 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας λόγω των τεχνολογιών της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης έναντι 75 εκατομμυρίων που ενδέχεται να χαθούν εξαιτίας της. Το «νέο» όμως που διαφοροποιεί αυτή την βιομηχανική επανάσταση από τις προηγούμενες είναι ότι ενδέχεται να πλήξει εξίσου τόσο την τάξη των «μπλε κολάρων» (χειρώνακτες εργάτες) όσο και των «λευκών» (επιστήμονες, ελ. επαγγελματίες κ.λ.π.).

Το αν τελικώς επιτευχθεί ο ανωτέρω στόχος των νέων θέσεων εργασίας εξαρτάται από την τεχνική ωριμότητα και βιωσιμότητα των νέων τεχνολογιών, το κόστος ανάπτυξης τους, την προσφορά και την ζήτηση και φυσικά την κοινωνική αποδοχή.

Υπάρχουν βέβαια έρευνες και απόψεις που υποστηρίζουν ότι η χρήση ρομπότ και ανδροειδών στην παραγωγή και στις υπηρεσίες εγείρει ζητήματα που αφορούν την ανθρώπινη ασφάλεια, την προστασία της ιδιωτικής ζωής, την αυτονομία και την ιδιοκτησία δεδομένων και δικαιωμάτων. Ο διάσημος Ισραηλινός ιστορικός Νουβάλ

Χαράρι σε πρόσφατο άρθρο του διατυπώνει ότι «η τεχνολογία, και ιδίως η τεχνητή νοημοσύνη και η βιοτεχνολογία, μπορούν να διαβρώσουν τα θεμέλια της δημοκρατίας και να υποσκάψουν την ελευθερία και την ισότητα, ευνοώντας την συγκέντρωση δύναμης στα χέρια μιας μικρής ελίτ».

Χρέος κάθε οργανωμένης πολιτείας είναι η διασφάλιση και γιατί όχι η αύξηση των θέσεων εργασίας και η ήπια προσαρμογή των εργαζομένων στα νέα δεδομένα. Φαίνεται ότι θα πρέπει να επανασχεδιασθούν και υλοποιηθούν πολιτικές που θα διασφαλίζουν την αρμονική συμβίωση με τις νέες τεχνολογίες. Για παράδειγμα σε ένα πανεπιστήμιο (και όχι μόνο) ίσως θα πρέπει να υπάρξει ένα προσεκτικός επανασχεδιασμός (επανακαθορισμός) του προγράμματος σπουδών του έτσι ώστε οι απόφοιτοι του να αλληλεπιδρούν και να εργάζονται αρμονικά με τις νέες τεχνολογίες. Είναι πολύ πιθανό κάποιες θέσεις εργασίας να χαθούν λόγω του επερχόμενου αυτοματισμού στην παραγωγή και τις υπηρεσίες. Θα πρέπει όμως οι θέσεις αυτές να αναπληρωθούν έγκαιρα και μεθοδικά αφού η αυτοματοποίηση από μόνη της δεν αρκεί για την επίτευξη μιας μακροχρόνιας υγιούς και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης.

*Ο κ.Παντελής Ν. Μπότσαρης είναι Καθηγητής της Πολυτεχνικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.