Δημητρης Δουκας: «Οπου υπαρχει βια κατα των ζωων, υπαρχουν κι αλλες μορφες βιας εναντι ανθρωπων»
Πριν από λίγο διάστημα σε σχετικό σχόλιο του «ΠτΘ» γράφαμε πως διεθνείς επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει πως πίσω από περιπτώσεις κακοποίησης ενός ζώου, κρύβονται κακοποιήσεις μελών της οικογένειας του δράστη ή των δραστών, ο οποίος ή οι οποίοι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων έχουν ψυχοπαθητική προσωπικότητα, ενώ σε σχετικά δελτία τύπου που κυκλοφόρησαν για τα προγράμματα εκπαίδευσης σχετικά με την κακοποίηση ζώων που πραγματοποιούνται από την ελληνική αστυνομία, χαρακτήριζαν την κακοποίηση ζώων και την κακοποίηση παιδιών, ως «παράλληλα εγκληματικές πράξεις».
Στην πρόσφατη ομιλία του ενώπιον των φοιτητών της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ ο κτηνίατρος του δημοτικού κυνοκομείου κ. Θάνος Καραγιώργης γνωστοποίησε την ύπαρξη μίας σχετικής με την κακοποίηση των ζώων έρευνας, με ελληνική «σφραγίδα» που έρχεται ακριβώς να αποδείξει τα προαναφερθέντα.
Επικεφαλής της έρευνας αυτής, που αναμένεται να δει συνολικά το φως της δημοσιότητας το επόμενο διάστημα είναι ο κτηνίατρος, ερευνητής και Διδάσκων του Εργαστηρίου Παθολογικής Ανατομικής του Τμήματος Κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας κ. Δημήτρης Δούκας, ο οποίος μίλησε στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» εξηγώντας τις ποικίλες μορφές κακοποίησης ζώων, την άμεση σύνδεσή τους με περιστατικά ενδοοικογενειακής, και όχι μόνο, βίας, καθιστώντας σαφές ότι τελικά η βία απέναντι στα ζώα κρύβει βία κατά των ανθρώπων, την ανοχή απέναντι στην βία κατά των ζώων, την σύνδεσή της με την παιδική ηλικία καθώς και τον ορθό χειρισμό ενός περιστατικού βίας από κάθε πολίτη.
Ο λόγος στον ίδιο…
ΠτΘ: Να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Καταρχάς τι σημαίνει κακοποίηση;
Δ.Δ.: Η κακοποίηση των ζώων υπάρχει σε διάφορες μορφές που εκδηλώνεται και είναι ουσιαστικά διαβαθμισμένη. Υπάρχουν οι μορφές ενεργητικής κακοποίησης, αυτές δηλαδή που είναι σωματικής κυρίως μορφής, όπου κάποιος βλάπτει το ζώο με κλωτσιές, χτυπήματα, δηλητηρίαση, τραυματισμό, πνιγμό, χρήση όπλων, κ.ο.κ. και οι οποίες γίνονται πιο γνωστές στην κοινωνία καθώς σκοτώνουν συνήθως το ζώο. Υπάρχουν όμως κι άλλες μορφές όπως η σκόπιμη τρομοκράτηση του ζώου, με σκοπό να διαταράξει την συμπεριφορά του. Αυτό λέγεται συναισθηματική ή «ψυχική» κακοποίηση. Υπάρχουν και ηπιότερες μορφές κακοποίησης, όπως είναι η παθητική ή αλλιώς παραμέληση, όπου ο υπεύθυνος άνθρωπος δεν φροντίζει το ζώο σύμφωνα με τις ανάγκες που έχει το ζώο, ανάλογα με το είδος, αν είναι σκύλος, γάτα ή άλλο, και τις ιδιαιτερότητες που χρειάζονται για τη φροντίδα του, πέρα από την τροφή και στέγη, την ιατρική περίθαλψη, την υγιεινή, την παρέα με άλλα ζώα του είδους του και γενικά παραμελεί να διατηρήσει το επίπεδο ζωής του ζώου αξιοπρεπές. Άρα ουσιαστικά είναι ποικίλες οι μορφές που βλάπτει κάποιος το ζώο.
«Άνθρωποι που ως παιδιά, κακοποιούσαν ζώα, εξακολουθούν και έχουν την ίδια συμπεριφορά και στην ενήλικη ζωή τους»
Οι πιο ακραίες που έχουν να κάνουν με συνειδητή κακοποίηση και είναι σωματικής μορφής, έχουν αποτελέσει αντικείμενο έρευνας από πολλές επιστήμες, όπως Κοινωνιολογία, Ψυχιατρική και έχουν δείξει ότι η βία κατά των ζώων είναι ένα ενιαίο κομμάτι στην ανθρώπινη κοινωνία, ανεξαρτήτως του πολιτισμικού επιπέδου. Δηλαδή, όπου υπάρχει βία κατά των ζώων, ταυτόχρονα υπάρχουν κι άλλες μορφές βίας έναντι ανθρώπων, είτε είναι έναντι παιδιών είτε έναντι ηλικιωμένων είτε έναντι συντρόφου. Από διάφορες δηλαδή μορφές ενδοοικογενειακής βίας, μέχρι και οικονομικής εκμετάλλευσης του μέλους της οικογένειας. Μελέτες που έχουν γίνει στο εξωτερικό κυρίως, έχουν δείξει ότι άνθρωποι που ως παιδιά, γιατί αυτό ξεκινάει από την παιδική ηλικία, κακοποιούσαν ζώα πολύ συχνά, εξακολουθούν και έχουν την ίδια συμπεριφορά και στην ενήλικη ζωή τους. Από δω και πέρα, αυτό που πρέπει να έχουν υπόψη οι αρχές και η αστυνομία που εμπλέκεται στην καταγραφή των περιστατικών, όπως ορίζει η νομοθεσία σε πρώτο στάδιο, είναι ότι πίσω από ένα κακοποιημένο ζώο, πιθανόν να υπήρχε και ένας κακοποιημένος άνθρωπος.
«Τα παιδιά που βλάπτουν συνειδητά ζώα, μετά την ηλικία των έξι ετών, είναι παιδιά που προέρχονται από δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον»
ΠτΘ: Αυτό καταδεικνύει ότι η πιθανή λύση στην αντιμετώπιση των περιστατικών κακοποίησης είναι η ενημέρωση και η πρόληψη από την παιδική ηλικία.
Δ.Δ.: Με βάση ψυχιατρικές μελέτες τα παιδιά μετά των έξι ετών είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τι σημαίνει πόνος, συμπόνια, ότι αυτό που κάνουν είναι βλαπτικό για τα ζώα, δηλαδή μπορούν να μπουν στη θέση του άλλου. Είναι η λεγόμενη έννοια της ενσυναίσθησης. Τα παιδιά που βλάπτουν συνειδητά ζώα, μετά την ηλικία των έξι ετών, είναι παιδιά με χαμηλό επίπεδο ενσυναίσθησης και τα πιο πολλά, όπως έχουν δείξει έρευνες, προέρχονται από ένα δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον. Βέβαια αυτό δεν είναι απόλυτο, γιατί και παιδιά με ήσυχες διαπροσωπικές σχέσεις μπορεί να εκδηλώνουν τέτοια συμπεριφορά, γιατί τα κίνητρα είναι πολλά. Μπορεί να είναι από τη μίμηση άλλου μέλους της οικογένειας που βλάπτει τα ζώα, που είναι κλασικό παράδειγμα, μέχρι και μίμηση συνομηλίκων ούτως ώστε να γίνουν αποδεκτοί στην παρέα, να αποκτήσουν δηλαδή κάποια διαπροσωπικά οφέλη. Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν η συμπεριφορά αυτή αυτοπεριορίζεται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, ωστόσο σε κάποιους εφήβους εξακολουθεί και γίνεται. Τότε είναι που συμβαίνουν κι άλλες διαταραχές στον βίο των παιδιών. Έχουμε να κάνουμε με φαινόμενα χαμηλών επιδόσεων στο σχολείο, bullying, ενδοσχολική κακοποίηση και εκφοβισμό δηλαδή, που οδηγούν τα παιδιά στο να κάνουν χρήση ουσιών για παράδειγμα. Άρα η βία στην εφηβεία είναι ακόμα πιο αλληλένδετη με την κακοποίηση ζώων και πολλές φορές τα ίδια τα παιδιά που σαν έφηβοι είναι θήτες, βλάπτουν τα ζώα και θα συνεχίσουν και ως ενήλικες.
«Η συμπεριφορά του να βλάπτει κανείς ζώα, είτε είναι παιδί, είτε είναι ενήλικος, αποτελεί κλινικό σύμπτωμα συγκεκριμένων ψυχικών διαταραχών»
ΠτΘ: Όταν ένα παιδί φτάσει στην εφηβεία και κακοποιεί ζώα, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα το συνεχίσει και στην ενηλικίωσή του. Για την κακοποίηση ζώων από ενήλικες, ποια μπορεί να είναι τα αίτια;
Δ.Δ.: Η συμπεριφορά του να βλάπτει κανείς ζώα, είτε είναι παιδί είτε είναι ενήλικος, αποτελεί κλινικό σύμπτωμα συγκεκριμένων ψυχικών διαταραχών. Στην παιδική και εφηβική ηλικία οι παιδοψυχίατροι το χαρακτηρίζουν αυτό ως διαταραχή διαγωγής. Στους ενήλικες ανθρώπους αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό της αντικοινωνικής διαταραχής της προσωπικότητας. Είναι οι άνθρωποι που ο καθένας μας γνωρίζει, διότι είναι από τις πιο συχνές στον ανθρώπινο πληθυσμό. Είναι γενικά χαιρέκακοι, ανάλγητοι, μοχθηροί, οπότε μέσα σε αυτό το πλαίσιο συμπεριφοράς, μπορεί να είναι και επιθετικοί και κατά ανθρώπων και κατά ζώων. Είναι οι άνθρωποι που απολαμβάνουν, σαδιστικά από ένα σημείο και μετά, το να βλάπτουν τα ζώα. Είναι άνθρωποι με χαμηλούς ενδοιασμούς ως προς το έγκλημα, γενικώς σε οποιαδήποτε μορφή, οπότε είναι πιο επιρρεπείς σε κάθε είδους παραβατική πράξη. Βέβαια εκτός από αυτό υπάρχουν κι άλλες ψυχικές διαταραχές στους ενήλικες, όπως οι διαταραχές που έχουν να κάνουν με την σεξουαλική κατεύθυνση. Μιλάμε για ανθρώπους που έχουν κτηνοφιλική συμπεριφορά, χρησιμοποιούν δηλαδή τα ζώα ως σεξουαλικά αντικείμενα, ενώ υπάρχουν και άνθρωποι που συνδέονται με καταχρήσεις ουσιών και εξαρτήσεις που όντας εξαρτημένοι μπορεί να είναι βίαιοι γενικώς, άρα και βίαιοι κατά των ζώων. Σπανιότερες περιπτώσεις έχουν καταγραφεί στη βιβλιογραφία όπου οι άνθρωποι οι ίδιοι βλάπτουν το ζώο τους, μέχρι ενός βαθμού βέβαια, και μετά ζητούν βοήθεια και θέλουν μέσα από αυτό τον τρόπο να κερδίσουν τη συμπόνια άλλων ανθρώπων και την κοινωνική αναγνώριση. Επομένως είναι πολλά τα κίνητρα.
«Τα κίνητρα για την κακοποίηση ενός ζώου στηρίζονται είτε σε ψυχοπαθολογικό υπόβαθρο είτε στο κέρδος»
Εκτός από το ψυχοπαθολογικό υπόβαθρο που υπάρχει σε πολλούς ανθρώπους που κακοποιούν ζώα, πρέπει να ξέρουμε ότι το κάνουν και για άλλους λόγους. Για παράδειγμα κάποιοι το κάνουν για να βγάλουν χρήματα, που είναι κλασικό παράδειγμα εκμετάλλευσης ζώων. Κάποιο βλάπτουν τα ζώα με κριτήριο ότι προσπαθούν να ελέγξουν έναν άλλο άνθρωπο. Βλάπτω το ζώο κάποιου για να τον εκβιάσω ή προσπαθώ να εξοντώσω τα αδέσποτα στο πάρκο, έχοντας λάθος πεποίθηση ότι με αυτό τον τρόπο προασπίζω τη δημόσια υγεία ή αποδίδω δικαιοσύνη. Δηλαδή κάποια ζώα είναι επιθετικά, άρα εγώ τα σκοτώνω και προστατεύω τους άλλους ανθρώπους, ενώ αυτό είναι παράνομο. Υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία για το πώς διαχειριζόμαστε τα δυνητικά επικίνδυνα ζώα στην κοινωνία. Επομένως κάθε άνθρωπος βρίσκει μια δικαιολογία που σίγουρα πηγάζει από δυο αιτίες, το ψυχοπαθολογικό υπόβαθρο και το κέρδος κι ανάλογα κινείται. Πρέπει να έχουμε υπόψη ότι τα τελευταία χρόνια έχουν καταγραφεί και κάποια περιστατικά που έχουμε ακόμα και αυτοκτονία μαζί με το κατοικίδιο. Κάποιοι άνθρωποι προσκολλώνται τόσο πολύ στα ζώα τους, που θέλουν να τα βλάψουν όπως βλάπτουν τον εαυτό τους. Πιστεύουν ότι με αυτό τον τρόπο τα λυτρώνουν από αδιέξοδα. Αυτοκτονούν οι ίδιοι και μαζί παίρνουν και το ζώο. Είναι κάτι που δεν έχει γίνει ακόμα στην Ελλάδα, ωστόσο τέτοια περιστατικά έχουν καταγραφεί στη διεθνή βιβλιογραφία μετά το 2014.
ΠτΘ: κ. Δούκα ποιες είναι οι ρίζες του προβλήματος σε κοινωνικό επίπεδο;
Δ.Δ.: Είναι πολλοί που γίνονται μάρτυρες ή κοινωνοί σκηνικών βίας κατά των ζώων. Σε κάποιες κοινωνίες αυτό είναι ανεκτό. Έχουν καταγραφεί περιστατικά στη Βραζιλία, που το να βλάπτεις μαύρες γάτες στα πλαίσια θρησκευτικών τελετών, είναι αποδεκτό κοινωνικά, γιατί το θεωρούν ζώο του κακού, ενώ σε άλλες κοινωνίες αυτό είναι απαράδεκτο. Υπάρχουν και κοινωνικά στερεότυπα που κινούνται γύρω από την ανοχή στο θέμα της κακοποίησης των ζώων και από την άλλη υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ασχολούνται με τα ζώα και δεν είχαν κατοικίδιο. Μιλάμε για την έννοια της ανοχής και της κακοποίησης και φυσικά υπάρχει και η έννοια της παθητικής κακοποίησης. Το φαινόμενο δηλαδή να είναι οι ίδιοι φροντιστές ζώων και να μην ξέρουν να τα φροντίσουν σωστά ή να μην μπορούν να τα φροντίσουν σωστά. Κι αυτό κρύβει κάποια ψυχοπαθολογική διαταραχή, που λέγεται το «Σύνδρομο του Νώε». Είναι εκείνες οι περιπτώσεις που βλέπουμε ηλικιωμένους ανθρώπους κυρίως, που υφίστανται φοβερή κοινωνική απομόνωση και είναι συλλέκτες ζώων. Μαζεύουν 10, 15, 20, 50 σκύλους και γάτες, τα οποία είναι ζώα που υφίστανται φοβερή πίεση, όσον αφορά στον χώρο, στην καθαριότητα, στην τροφή, στην υγιεινή, αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι που υποτίθεται ότι τα φροντίζουν δεν μπορούν να αναγνωρίσουν ότι δημιουργούν πρόβλημα.
«Η ανοχή στην βία κατά των ζώων έπαψε να υπάρχει όταν οι άνθρωποι έπαψαν να καταλαβαίνουν ότι υπάρχει σύνδεση των διαφόρων μορφών βίας στην κοινωνία»
ΠτΘ: Που οφείλεται αυτό; Είναι ζήτημα έλλειψης παιδείας; Ενημέρωσης; Και από την άλλη επειδή μιλήσατε για την ανοχή της βίας, πώς καταπολεμάτε η σιωπή, η μη καταγγελία από πλευράς ανθρώπων που έχουν υπάρξει μάρτυρες περιστατικών;
Δ.Δ.: Υπάρχουν δυο ζητήματα, το ένα είναι η έλλειψη παιδείας, ενώ το δεύτερο αφορά σε ανθρώπους που έχουν τα εσωτερικά ωφελιμιστικά κίνητρα να πράξουν αυτές τις πράξεις. Το ζήτημα είναι οι υπόλοιποι, που είναι και οι περισσότεροι στην κοινωνία, πώς αντιδρούν σε αυτό το φαινόμενο. Αυτές οι περιπτώσεις έχουν μελετηθεί σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ. Η ανοχή στη βία κατά των ζώων έπαψε να υπάρχει όταν έπαψαν οι άνθρωποι να καταλαβαίνουν ότι υπάρχει σύνδεση των διαφόρων μορφών βίας στην κοινωνία. Άρα το ζητούμενο σε αυτή τη φάση είναι όλοι όσοι βρίσκονται μάρτυρες σε τέτοια περιστατικά, να έχουν από πριν κατανοήσει ότι αυτός που βλάπτει σκύλους μπορεί ταυτόχρονα να είναι βίαιος στα παιδιά του, στη σύντροφό του, στους ηλικιωμένους, να είναι δηλαδή ένας άνθρωπος που συνιστά απειλή για τις αρμονικές κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις. Άρα έχουν ένα ακόμη κίνητρο να καλέσουν τις αρχές και να εμφανιστούν μπροστά, λέγοντας το τι είδαν και πότε το είδαν, γιατί πολλά περιστατικά στην Ελλάδα καταλήγουν στις αρχές με ελάχιστη τεκμηρίωση από τους μάρτυρες με αποτέλεσμα να καταπίπτουν στο δικαστήριο. Πολλές φορές και οι ίδιοι που εμπλέκονται δεν ζητούν τη συνεισφορά κτηνιάτρου για να κάνει τις αντίστοιχες εξετάσεις, όπως για παράδειγμα την νεκροτομή, αν έχουμε πτώμα, κλπ, ώστε να εκδώσει μια κτηνιατροδικαστική γνωμάτευση που να τεκμηριώνει τον τρόπο και τη μέθοδο που πέθανε ένα ζώο και κατ’ επέκταση να κλειδώσει η υπόθεση για το δικαστήριο.
«Μια κοινωνία πρέπει όχι μόνο να καταστέλλει το έγκλημα, αλλά και να το προλαμβάνει»
Εμείς στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας είμαστε πρωτοπόροι στην Ελλάδα σε ό,τι αφορά την έρευνα γύρω από την κακοποίηση των ζώων, γιατί είναι ένα ζήτημα που απασχολεί την κοινωνία, η οποία ως σύνολο χρειάζεται μεγάλη δουλειά για να πάει μπροστά σε αυτό τον τομέα. Σήμερα είμαστε στην φάση που τα εγκλήματα κατά των ζώων, ευτυχώς, δεν αποσιωπούνται. Πολλοί άνθρωποι καταγγέλλουν τα εγκλήματα αλλά δεν ξέρουν να το κάνουν σωστά και πολλές φορές δεν είναι σε θέση να το υποστηρίξουν γιατί δεν έχουν το αντίστοιχο υποστηρικτικό δυναμικό, από επιστημονική πλευρά, ώστε να καταλήξει στο δικαστήριο και οι δράστες όχι απλά να τιμωρηθούν με την έννοια της ποινής, αλλά και να σωφρονιστούν. Μια κοινωνία πρέπει όχι μόνο να καταστέλλει το έγκλημα, αλλά και να το προλαμβάνει, βοηθώντας τους ανθρώπους που είναι προβληματικές περιπτώσεις, ώστε η συμπεριφορά τους να γίνει πιο ανθρώπινη, πιο ορθολογική.
«Περιστατικά που γίνονται σε δημόσιο χώρο πρέπει να έχουν τη μαζική υποστήριξη αυτών που ήταν αυτόπτες, όπως θα συνέβαινε σε έγκλημα κατά της ανθρώπινης ζωής»
ΠτΘ: Ποιες είναι οι κινήσεις που πρέπει να κάνει ένας άνθρωπος, ώστε να τεκμηριώσει ορθά σε μια δικαστική αίθουσα την κακοποίηση ενός ζώου;
Δ.Δ.: Με το που θα έρθει κάποιος αντιμέτωπος με πιθανό περιστατικό κακοποίησης, όπως το καταλαβαίνει ο ίδιος θα πρέπει να καταγγείλει αμέσως, εκείνη την ώρα, το περιστατικό στην αρμόδια αστυνομική αρχή ή και στους άλλους φορείς που ορίζει ο νόμος. Η διαδικασία μετά είναι αυτεπάγγελτη. Η αστυνομία οφείλει, με βάση αυτά που ορίζει ο νόμος, να παρέμβει στο χώρο, να καταγράψει το περιστατικό και να κινηθεί, ανάλογα με τη σοβαρότητα του περιστατικού. Το ζητούμενο είναι να γίνει μια αυτοψία στο χώρο από τους αστυνομικούς, αλλά αν καθίσταται δυνατό -αν και δεν ορίζεται σαφώς από το νόμο- να φωνάξουν και κάποιο κτηνίατρο. Από εκεί και μετά αν έχουμε θανάτωση ζώου, πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε νεκροτομή από τον κτηνίατρο, ώστε να συντάσσεται κτηνιατροδικαστική γνωμάτευση και μαζί με την υπόλοιπη δικογραφία που θα την ξεκινήσει αυτεπάγγελτα η αστυνομία, σε περίπτωση που υπάρχει φυσικό πρόσωπο που εμπλέκεται να παραπεμφθεί στις δικαστικές αρχές. Σε εκείνο το κρίσιμο σημείο πλέον, αυτός που έκανε την καταγγελία θα πρέπει να παραβρεθεί ως μάρτυρας. Περιστατικά που γίνονται σε δημόσιο χώρο πρέπει να έχουν τη μαζική υποστήριξη αυτών που ήταν αυτόπτες, όπως θα συνέβαινε σε έγκλημα κατά της ανθρώπινης ζωής.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
