«Ο ενας και μοναδικος πρωταγωνιστης του μυθιστορηματος, ο μαθηματικος Κωνσταντινος Καραθεοδωρη»

Ο Θεόφιλος, η Γκρέτα, η Μαρκέλλα κι ο Μιχάλης είναι τελικά οι τέσσερις κομπάρσοι στο έργο του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη «Η τελευταία εξίσωση του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή» για να αναδειχθεί ο ένας και μοναδικός πρωταγωνιστής ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Γοητευμένος από την προσωπικότητα και το βίο του σπουδαίου αυτού ανθρώπου, όπως πολλοί συμπατριώτες μας,  συγγράφει το σύντομο αυτό ιστορικό μυθιστόρημα και μας μεταφέρει στο περιβάλλον του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή από τη γέννησή του στο Βερολίνο το 1873 έως και το θάνατό του στο Μόναχο το 1950.

Φαντασθείτε ότι μόνο στη Θράκη μας υπάρχουν δύο μουσεία Καραθεοδωρή, στην Κομοτηνή και την Ορεστιάδα, στην άμεση γειτονιά της γενέθλιας πόλης, του Βοσνοχωρίου, προαστίου της Αδριανούπολης που σήμερα βρίσκεται στην Τουρκία, οι Έλληνες κάτοικοι του οποίου μετακινήθηκαν το 1923 πέραν του ποταμού Έβρου και δημιούργησαν τη Νέα Βύσσα.

Γεννημένος σε μία εποχή επαναστατική για την επιστήμη και την τεχνολογία και γόνος μιας μεγαλοαστικής οικογένειας ‒οι Καραθεοδωρήδες υπηρέτησαν την Υψηλή Πύλη από διάφορα υψηλά αξιώματα ως γιατροί, πρεσβευτές, ενώ οι Πετροκόκκινοι από το σόι της μητέρας του ήταν Χιώτες εφοπλιστές και έμποροι, μέλη της Φιλικής Εταιρίας, με σημαντική παρουσία στην Ελληνική Επανάσταση. Γαμπρός της οικογένειας ήταν ο ποιητής Γιώργος Δροσίνης‒ σπουδάζει στα καλύτερα σχολεία στην Ευρώπη και παίρνει τις βάσεις για το μετέπειτα λαμπρό μέλλον του.

Το 1920 στο Παρίσι, στο Millenium εκείνης της εποχής, γίνεται το 2ο Διεθνές Συνέδριο Μαθηματικών όπου ο Νταβίντ Χίλμπερτ, ο κορυφαίος μαθηματικός εκείνης της εποχής σε μια ιστορική ομιλία του παρουσιάζει τα 23 προβλήματα που κατά τη γνώμη του θα απασχολούσαν τα μαθηματικά κατά τον 20ο αιώνα.

Την ίδια εποχή περίπου το 1911 στο Solvay (Σολβέ), προάστιο των Βρυξελλών, ξεκινούν τα Συνέδρια της Φυσικής και παρευρίσκονται οι μεγαλύτεροι επιστήμονες της εποχής. Θεματική του πρώτου συνεδρίου «Ατομική ακτινοβολία και κβάντα». Είχε αρχίσει η αποκαθήλωση όλων των παλιών αξιωμάτων της επιστήμης της Καντιανής λογικής στα μαθηματικά για τις a priori αποδείξεις της Ευκλείδιας γεωμετρίας των 3 διαστάσεων, και της Νευτώνιας Φυσικής με τη θεωρία της βαρύτητας και των βαρυτικών δυνάμεων που διέπουν όλο το σύμπαν.

Είναι αυτή η στιγμή που ο Κ.Καραθεοδωρή, σε μεγάλη ηλικία για την επιλογή του, είναι 27 χρονών πλέον, αλλάζει εντελώς τη ζωή του, φεύγει από την Αίγυπτο, όπου ως μηχανικός σχεδιάζει το Φράγμα Ασουάν και σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου μαθηματικά και αργότερα στο Πανεπιστήμιο του Γκέτιγκεν (Γοτίγγη) παίρνει το διδακτορικό του υπό την καθοδήγηση του  Χέρμαν Μινκόφσκι, του δημιουργού του τετραδιάστατου σύμπαντος, του χωροχρονικού. Αυτή η μαθηματική εξέλιξη βοήθησε τον Άλμπερτ Αϊνστάιν να θεμελιώσει τη θεωρία της σχετικότητας για συστήματα μεταβαλλόμενα όταν ο παρατηρητής κινείται.

Ο τρόπος επικοινωνίας τότε ήταν η ανταλλαγή επιστολών, το τηλέφωνο είχε μόλις αρχίσει να εμφανίζεται δειλά δειλά, δεν υπήρχε mail, ούτε skype, ούτε facebook. Με το ταχυδρομείο κατέφθανε πλήθος μηνυμάτων μεταξύ των επιστημόνων και βέβαια σημαντικότερο όλων η δημοσίευση νέων papers, στα “Annals” των Μαθηματικών ή της Φυσικής. Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή συμμετείχε στο γίγνεσθαι αυτό με τις εργασίες του για ασυνεχείς λύσεις στο λογισμό των μεταβολών και αποδεικνύοντας στη διδακτορική του διατριβή το θεώρημα Hamilton-Jacobi.

Επίσης με τις εργασίες του για τη θερμοδυναμική συνέβαλε στη διατύπωση της ειδικής θεωρίας της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Με τον Αϊνστάιν είναι συνομήλικοι. Γνωρίζονται για πρώτη φορά στο Γκέτιγκεν, όπου ο μεγάλος Hilbert καλεί τον Αϊνστάιν για σειρά διαλέξεων  για τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, όπου ο  Κ.Καραθεοδωρή είναι νεοδιορισμένος καθηγητής.

Είναι αλήθεια ότι υπάρχει ανταλλαγή επιστολών μεταξύ Αϊνστάιν-Κ.Καραθεοδωρή, 6 του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή προς Αϊνστάιν και 4 επιστολές Αϊνστάιν προς Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή. Σημαντικό ενδιαφέρον έχουν οι επιστολές του 1916 όπου ο Αϊνστάιν ζητά από τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή πώς είναι δυνατόν οι εξισώσεις κίνησης να υπολογιστούν με βάση την Αρχή του Χάμιλτον, στοιχείο που αποτελούσε μέρος της διδακτορικής διατριβής του. Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή απάντησε καθυστερημένα κι έτσι δημοσιεύθηκε η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας  χωρίς τη συμβολή του. Αργότερα επικοινωνούσαν  για το θέμα των κλειστών χωροχρονικών γραμμών, το οποίο παραμένει άλυτο μέχρι σήμερα.

Το συμπέρασμα είναι ότι είναι σύγχρονοι, με αμοιβαία εκτίμηση ο ένας για τον άλλον που συνέβαλαν ο καθένας από τη θέση του στην ίδρυση της νέας επιστήμης που οδήγησε στη σημερινή έκρηξη καινοτομιών και τεχνολογικών ανακαλύψεων.

Και μια μικρή αναφορά στη Μαθηματική Λογοτεχνία στην οποία αναφέρεται ο συγγραφέας καθόσον τον γοήτευσε. Είναι αλήθεια ότι υπήρξε μια μεγάλη έκρηξη τέτοιων έργων πριν 20  χρόνια περίπου, όμως σιγά σιγά φθίνει και οι νέες δημιουργίες περιορίζονται. Μετά το «Θεώρημα του παπαγάλου» του Ντενί Γκετζ και το καθ’ ημάς «logicomix» του Δοξιάδη που αποτέλεσαν παγκόσμια μπεστ σέλερ, ούτε στο εξωτερικό, αλλά ούτε και στη χώρα μας υπάρχει αυτή η παλιά δυναμική. Ίσως μόνο ο Τεύκρος Μιχαηλίδης που ξεκίνησε με τα «Πυθαγόρεια Εγκλήματα» να συνεχίζει το ενδιαφέρον έργο του. Και ήταν τόσο ενδιαφέρουσα εποχή, με τις συνευρέσεις του Θαλή + Φίλοι ανά την Ελλάδα και τις συνεχείς παρουσιάσεις βιβλίων!
 
*Ο Ανδρέας Καφετζής, πτυχιούχος της Φυσικομαθηματικής Σχολής του ΑΠΘ, διευθύνει σήμερα με τη σύζυγό του Κούλα το βιβλιοπωλείο-καφέ ΚΑΦΚΑ στην Αλεξανδρούπολη, όπου και φιλοξενήθηκε η βιβλιοπαρουσίαση.

Διαβάστε ολόκληρο το ένθετο του αφιερώματος από τη βιβλιοπαρουσίαση εδώ

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.