Hans Eideneier «Αισθανομαι τελευταιος ειδικος στη δημωδη γραμματεια»

Νίκη Αναστασιάδη-Eideneier «Είχα μια σειρά στη “Ρωμιοσύνη”, η οποία ήταν αφιερωμένη στους Έλληνες ποιητές της Γερμανίας και βγήκαν “μαργαριταράκια” από εκεί»

Γεννημένος στη Στουτγάρδη της Γερμανίας το 1937, ο Hans Eideneier σπούδασε κλασική φιλολογία, βυζαντινολογία, νεοελληνική φιλολογία, ιστορία, φιλοσοφία και γλωσσολογία στα πανεπιστήμια Tubingen, Αμβούργου, Θεσσαλονίκης και Μονάχου, για να ακολουθήσει το δρόμο της διδασκαλίας βυζαντινής και νεοελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας και του Αμβούργου έως τη συνταξιοδότησή του. Παράλληλα, επιμελήθηκε τις κριτικές εκδόσεις στα γερμανικά βυζαντινών έργων όπως ο «Σπανός» και ο «Πτωχοπρόδρομος», ενώ μαζί με τη σύζυγό του Νίκη Αναστασιάδη-Eideneier, δημιούργησαν το 1982 στην Κολωνία τον εκδοτικό οίκο «Ρωμιοσύνη», στον οποίο εξέδωσαν μεγάλο αριθμό έργων νεοελληνικής λογοτεχνίας σε γερμανική μετάφραση.
 
Με αφορμή την αναγόρευσή του σε Επίτιμο Διδάκτορα της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, ο κ. Eideneier βρέθηκε μαζί με τη σύζυγό του στην πόλη της Κομοτηνής και μίλησε στο «Ράδιο Παρατηρητής 94 fm» τόσο για την τελετή αναγόρευσης, όσο και για την εκδήλωση που έλαβε χώρα λίγες μέρες πριν στο ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής. Συγκεκριμένα, σχολίασε τη μεταφορά που έγινε στο θέατρο από μεταπτυχιακούς φοιτητές του τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας της κριτικής έκδοσης που επιμελήθηκε των έργων «Διήγησις των τετράποδων ζώων» και «Πουλολόγος», ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθούν, τόσο ο ίδιος όσο και η σύζυγός του, στις δράσεις που λαμβάνουν χώρα στον εκδοτικό τους οίκο και στη Γερμανία γενικότερα.
 
Ο λόγος στους ίδιους..
 
ΠτΘ: Βρίσκεστε στην πόλη μας για την τελετή αναγόρευσης σε Επίτιμο Διδάκτορα της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΔΠΘ. Πριν λίγες μέρες πραγματοποιήθηκε εκδήλωση με αντικείμενο τη “Διήγηση Τετραπόδων”, εμπνευσμένη από το πρόσφατο βιβλίο την κριτική έκδοση του οποίου υπογράφετε, ενώ μέρος στη βραδιά έλαβαν και φοιτητές του τμήματος που ανέλαβαν το κομμάτι της  θεατρικής ανάγνωσης αποσπασμέτων. Πώς σας φάνηκε που είδατε το βιβλίο σας στη σκηνή και νέους φοιτητές να το παρουσιάζουν;
Η.Ε.:
Κοντεύω τα 80 και μια ζωή εργάζομαι στον κλάδο της δημώδους γραμματείας. Επειδή είχα δασκάλους τον Κριαρά και τον Πολίτη, οι οποίοι μαλώνανε μεταξύ τους, καθώς ο ένας ήταν νεοελληνιστής και ο άλλος βυζαντινολόγος, για τη δημώδη γραμματεία, εύχομαι να είχαμε τέτοια μαλώματα και σήμερα. Το αποτέλεσμα είναι ότι αισθάνομαι τελευταίος ειδικός στη δημώδη γραμματεία. Το διδάσκω μια ζωή και είχα πάντα μια μεγάλη επιτυχία στους δικούς μου φοιτητές στη Γερμανία, αλλά επίσης βρέθηκα πέντε φορές ως επισκέπτης καθηγητής στο Αριστοτέλειο, στην Κύπρο, στο Ηράκλειο, στο Ρέθυμνο, γιατί αυτή είναι η δουλειά μου. Επειδή είμαι δάσκαλος που ενδιαφέρομαι πράγματι να μάθουν τα παιδιά τα κείμενα αυτά, πάντα εύρισκα τον τρόπο να τα διδάξω με κέφι και τρόπο που να  ανταποκρίνονταν ανάλογα και οι φοιτητές. Για αυτό ήταν πάρα πολύ μεγάλη η χαρά μου που το ανεβάσαμε στο θέατρο και φυσικά ήταν μια ιδέα που έστειλα στην κ. Χελιδώνη, με την οποία συζητούσαμε αν μπορεί να γίνει, γιατί περιέχει και αισχρά στοιχεία μέσα, που ίσως εξέθεταν τα κορίτσια. Μείναμε με την ιδέα ότι πρέπει να βρούμε άνδρες για αυτούς τους ρόλους, όταν όμως η κ. Χελιδώνη βρήκε κάποιες φοιτήτριες, που με την πρώτη πρόβα τους άνοιξα την όρεξη και είπαν ότι δεν έχουν πρόβλημα.
 
Ήταν ένα ρίσκο, γιατί ήταν και παγκόσμια πρεμιέρα δημώδους γραμματείας. Οι θεωρίες μου στηρίζονται στο ότι κάνουμε μεγάλο λάθος που διαβάζουμε με τα μάτια αυτά τα κείμενα, τα οποία σώθηκαν επειδή ήταν μέσα στην προφορική παράδοση, αλλά η πρόσληψη γινόταν από τα αρχαία. Ούτε οι κλασικοί φιλόλογοι δεν το έχουν υπόψη τους αυτό, αν και δήθεν το ξέρουν, όπως οι αρχαιολόγοι ξέρουν ότι όλα ήταν βαμμένα με χρώματα, αλλά δεν το δέχονται, ούτε το διδάσκουν. Οι κλασικοί φιλόλογοι θα έπρεπε να ακολουθούν τους τρόπους εκτέλεσης ή εκφώνησης αυτών των κειμένων, όπως τους λέει ο Διονύσιος Θραξ, για να γίνει η πρόσληψη μέσω των αυτιών. Ευτυχώς η κ. Τζιάτζη, η οποία ήταν και δική μου μαθήτρια στο Αμβούργο, με όλη την όρεξη που είχε και ο σύζυγός της ο κ. Παπαγιάννης με το κέφι του, τα κατάφεραν πάρα πολύ ωραία. 

«Τα κείμενα παίρνουν ζωή από τη γλώσσα, αν την καταλαβαίνεις» 

ΠτΘ: κ. Eideneier, το βιογραφικό σας λέει λαμπρός βυζαντινολόγος και ελληνιστής. Τη δημώδη γραμματεία οι φιλόλογοι συνήθως την «προσπερνούν» την γνωρίζουν μονάχα  σε τίτλους, εσείς είστε όμως ερωτευμένος με αυτή. Πιστεύετε ότι τα κείμενα αυτά μπορεί ακόμη ν' αγαπηθούν; 
Η.Ε.:
Δεν διδαχτήκαμε σωστά. Οι φιλόλογοι και μόνο να δουν τα χειρόγραφα που παραδίδουν αυτά τα κείμενα θα διαπιστώσουν ότι είναι ανορθόγραφα. Για παράδειγμα, γράφει το «χοίρος» με «η», κατά σύμπτωση μια φορά το γράφει με «οι», αλλά έχουμε έξι διαφορετικές γραφές της λέξης «χοίρος». Το γνωστό ορθογραφικό χάος των Ελλήνων. Οι φιλόλογοι μόλις δουν τέτοια ανορθογραφία δεν προχωράνε, επειδή δεν τους αρέσει το κείμενο, σε αντίθεση με μένα που δουλεύω με την αρχή της «σκασίλας».
 
Οι «σπουδαίοι» φιλόλογοι αγνόησαν αυτά τα κείμενα. Μόνο οι γλωσσολόγοι, οι εθνολόγοι και οι λαογράφοι ενδιαφέρθηκαν για αυτά. Ο «καλός» Έλληνας καθηγητής πήγαινε στον Θουκυδίδη και τον Πλάτωνα και δεν ενδιαφερόταν για αυτά. Εγώ αντίθετα είμαι «φιλολογίζων γλωσσολόγος». Ξεκινάω από τη φιλολογία και τα πρώτα μου κείμενα είναι ο «Πτωχοπρόδρομος», με τον οποίο ασχολούμαι 60 χρόνια, κάνοντας και την ανάλογη έκδοση. Αυτά τα κείμενα παίρνουν ζωή από τη γλώσσα αν την καταλαβαίνεις και μετά προχωράς στο περιεχόμενο στο οποίο έχουμε σοφίες των παλιών μύθων που δεν αλλάζουν. 

«Η μέθοδος για να μάθουν οι Γερμανοί νέα ελληνικά είναι γραμμένη με κέφι» 

ΠτΘ: Θα θέλαμε  να συζητήσουμε και για τις εκδόσεις που κάνετε για τη νεοελληνική γλώσσα, για τους ανθρώπους που ενδιαφέρονται να μάθουν ελληνικά, σε συνεργασία με τη Νίκη Eideneier.
Η.Ε.:
Όταν έφυγα δόκιμος φιλόλογος από το σχολείο και έγινα λέκτορας στη Νέα Ελληνική Φιλολογία στο πανεπιστήμιο της Κολωνίας είδα ότι καμία μέθοδος δεν αρκούσε σε αυτό το μάθημα που ήθελα να κάνω, πάλι με το κέφι και το χιούμορ μου. Έτσι σιγά σιγά άρχισα από την πρώτη μέρα να γράφω με το χέρι δικά μου μαθήματα. Παράλληλα η Νίκη δίδασκε στο Πανεπιστήμιο στη Φρανκφούρτη 8- 10 χρόνια. Αυτό το μάθημα και η μέθοδος για να μάθουν οι Γερμανοί νέα ελληνικά είναι γραμμένα με κέφι, ενώ τώρα ετοιμάζουμε την έκτη έκδοση με τον πρώτο τόμο να έχει φτάσει ήδη στα 100 χιλ. αντίτυπα.
Ν.Ε.: Οι παλαιότερες μέθοδοι είχαν γραφτεί είτε από Γερμανούς φιλολόγους, οι οποίοι ήξεραν αρχαία ελληνικά και μάθανε νέα ελληνικά, οπότε προσαρμόζανε σε αυτό το σοβαρό ύφος τη μέθοδο των νέων ελληνικών, είτε από Έλληνες, οι οποίοι ακολουθούσαν κι αυτοί αυτό το «δασκαλίστικο». 

« Στην Εταιρεία Ελλήνων Συγγραφέων της Γερμανίας έχουμε μέλη-συγγραφείς από όλη τη χώρα» 

ΠτΘ: κ. Αναστασιάδη-Eideneier εξ όσων γνωρίζουμε υπήρξατε και ιδρυτικό μέλος της εταιρείας Ελλήνων συγγραφέων της Γερμανίας.
Ν.Ε.:
Έχουμε ιδρύσει μια εταιρεία Ελλήνων συγγραφέων της Γερμανίας, η οποία συνεργάζεται και με την εταιρεία συγγραφέων της Ελλάδας. Κάναμε και μια εκδήλωση για να συγκεντρωθούν κάποια χρήματα για συγγραφείς που δεν έχουν χρήματα να επιζήσουν, ενώ κάθε χρόνο κάνουμε μεταξύ μας εργαστήρια ποίησης ή λογοτεχνίας. Δηλαδή τα μέλη  μας και όποιος άλλος θέλει διαβάζει ό, τι έχει γράψει στα γερμανικά ή στα ελληνικά και κάνουμε ένα είδος εργαστηρίου.
 
ΠτΘ: Έχετε μέλη από όλη τη Γερμανία;
Ν.Ε.:
Ακριβώς έτσι. Έχουμε μέλη από όλη τη Γερμανία, αλλά αυτό είναι λίγο δύσκολο, γιατί η άμεση επαφή είναι δύσκολη. Τα εισιτήρια είναι ακριβά και η εταιρεία μας,  που δεν έχει χρήματα, χρηματοδοτείται λίγο από το δήμο του Ντίσελντορφ. Έχουμε καταφέρει να μας παραχωρούν αίθουσα σε ένα πολιτιστικό κέντρο του Ντίσελντορφ και τις διευθύνσεις που έχουν για το κοινό έξι φορές το χρόνο για να κάνουμε εκδηλώσεις ως Έλληνες συγγραφείς της Γερμανίας. Εγώ δεν είμαι συγγραφέας αλλά ήμουν ιδρυτικό μέλος. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είχα μια σειρά στη «Ρωμιοσύνη», η οποία ήταν αφιερωμένη στους Έλληνες ποιητές της Γερμανίας και βγήκαν «μαργαριταράκια» από εκεί. 

«Πάντα διατηρούσαμε μια οικονομική βάση που μας επέτρεπε να κάνουμε τις “τρέλες” μας» 

ΠτΘ: Πώς δουλεύουν δύο φιλόλογοι στον κοινό βίο; Το ρωτώ αυτό επειδή αναφερθήκατε στον εκδοτικό οίκο που διατηρούσατε τη «Ρωμιοσύνη». Πώς αποτιμάτε το έργο του εκδοτικού σας αυτού εγχειρήματος;
Ν.Ε.:
Αναφορικά με την πρώτη σας ερώτηση γίνεται μια ανταλλαγή προϊόντων κατά κάποιον τρόπο.
Η.Ε.: Η Νίκη είναι πιο σοβαρή. Είμαστε στο 2017 σε μια Ελλάδα που οι καθηγητές, όχι μόνο πανεπιστημίου αλλά και στη Μέση Εκπαίδευση, δεν παίρνουν μισθό για να επιζήσουν. Εγώ είμαι δημόσιος υπάλληλος και είχα πάντα ένα σίγουρο μισθό, αλλά επειδή είμαι παιδί του πολέμου, έφαγα τα πρώτα μου γλυκά 15 χρονών, επειδή δεν είχαμε. Από την άλλη η Νίκη δεν ήταν δημόσιος υπάλληλος. Είχαμε μαζί την περιουσία του πατέρα μου, ενώ πάντα διατηρούσαμε μια οικονομική βάση που μας επέτρεπε να κάνουμε τις «τρέλες» μας, όπως η «Ρωμιοσύνη».
 
Ν.Ε.: Υπήρχαν κι άλλοι άνθρωποι που δούλευαν γι' αυτό το σκοπό. Η αλήθεια είναι ότι η «Ρωμιοσύνη» δεν είχε την ανταπόκριση που περιμέναμε. Έβγαλε 180 βιβλία σε 32 χρόνια και οι πωλήσεις ήταν σχετικά λίγες, γιατί ενώ είχαμε την άνεση να κάνουμε βιβλία, με ή χωρίς χορηγούς, το βιβλίο εδώ και τριάντα χρόνια ζει από τη διαφήμιση, η οποία είναι πανάκριβη. Αν ήθελα να βάλω μια ανακοίνωση σε μια σωστή εφημερίδα, θα πλήρωνα όσα θα πλήρωνα για να φτιάξω ένα βιβλίο. Και οι μεταφραστές μας ήταν του τύπου του δικού μας, δεν ήθελαν δηλαδή τα τεράστια ποσά. Εγώ ήμουν μόνη, ενώ τα τελευταία χρόνια είχα μια βοηθό που δούλευε σε μένα μισή μέρα. 

Ζωή Γαβριηλίδου «Καταφέραμε να φέρουμε τα παιδιά σε επαφή με ένα κείμενο που ήταν παραμελημένο και όχι τόσο γνωστό» 

ΠτΘ: κ. Γαβριηλίδου, πώς εισπράξατε εσείς τη  “θεατρική ανάγνωση” της “Διηγήσεως Τετραπόδων” και του “Πουλολόγου” στο χώρο του ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής. Εμείς, φοιτητές στη σκηνή να διαβάζουν ένα δημώδες κείμενο πρώτη φορά είδαμε…
Ζ.Γ.:
Αυτό που έγινε πριν μερικές μέρες ήταν ένας διδακτικός πειραματισμός, γιατί καταφέραμε να  φέρουμε τα παιδιά σε επαφή με ένα κείμενο που ήταν παραμελημένο και όχι τόσο γνωστό, άρα τους σπάσαμε όλα τα στερεότυπα για αυτού του είδους τα κείμενα. Το γνώρισαν και το αγάπησαν και τα παιδιά που παρουσίασαν και τα παιδιά που άκουσαν, γιατί ήρθαν πολλοί φίλοι των «ηθοποιών», άρα έγινε αυτή η όσμωση με το κείμενο μέσα από ένα βιωματικό τρόπο κι αυτό ήταν το κέρδος. Επίσης οι καθηγητές τους όπως η κ. Τζιάτζη και ο κ. Παπαγιάννης, που διδάσκουν κυρίως τα λόγια κείμενα, τους είδαν σε ένα ανατρεπτικό κείμενο και ξαφνιάστηκαν. Τους «σπάσαμε» την εικόνα του τι είναι τελικά διδασκαλία, τι διδάσκει ο καθένας κι αυτή η ανατροπή θεωρώ ότι είναι πάρα πολύ σημαντική. Αλλά και για το τμήμα μας ήταν μια φοβερή καινοτομία. Οι παλιοί του μαθητές που είχαν τελειώσει κλασικά τμήματα ή βυζαντινών και πήγανε στη Γερμανία να τον ακούσουν, είδαν ότι υπάρχει και μια άλλη βυζαντινή γραμματεία που είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα και πολύ πιο «ζουμερή», καθώς έχει πολύ περισσότερα να σχολιάσεις. Αυτό είναι το σημαντικό κέρδος που αποκόμισαν όσοι θήτευσαν μαζί του. 

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.