Περι εκδοσεως των 8

1. Το υπό εξέταση ζήτημα έχει πολλαπλές νομικές διαστάσεις πέραν των πολιτικών, οι οποίες με τη σειρά τους δεν στερούνται νομικών συνεπειών. Συγκεκριμένα το ζήτημα διαθέτει συνταγματική, ποινική και διεθνούς δικαίου διάσταση.
 
Κρίσιμη διάταξη στο Ελληνικό Σύνταγμα είναι αυτή του άρθρου 5 παρ. 2 εδ. γ’ το οποίο ορίζει ότι «απαγορεύεται η έκδοση αλλοδαπού που διώκεται για τη δράση του υπέρ της ελευθερίας».
 
Σχετικές είναι επίσης οι διατάξεις των άρθρων 436 κ.ε. Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ) οι οποίες εφαρμόζονται υπό τις κάτωθι προϋποθέσεις: α) εάν δεν υπάρχει διεθνής σύμβαση η οποία να καλύπτει την συγκεκριμένη περίπτωση και β) εάν υπάρχει μεν σύμβαση, αλλά εφαρμόζονται οι διατάξεις του ΚΠΔ, εφόσον δεν έρχονται σε αντίθεση με αυτές, ή η εφαρμογή των διατάξεων αφορά σε σημεία τα οποία δεν προβλέπει η σύμβαση.
 
Στις πιο αξιοπρόσεκτες διατάξεις του ΚΠΔ περιλαμβάνεται αυτή σύμφωνα με την οποία η έκδοση απαγορεύεται εάν πρόκειται για έγκλημα, που, κατά τους ελληνικούς νόμους, χαρακτηρίζεται ως πολιτικό, στρατιωτικό ή του τύπου.
 
Σημαντικό μέρος του σχετικού πλαισίου καταλαμβάνει η διεθνής νομοθεσία. Ειδικότερα η σχετική διεθνής νομοθεσία περιλαμβάνει διμερείς συμφωνίες, που συνάπτονται και ισχύουν μεταξύ δύο κρατών καθώς και πολυμερείς συμβάσεις. Η πλέον σημαντική εξ αυτών είναι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Εκδόσεως των Παρισίων του 1957. Η Ελλάδα εκύρωσε τη σχετική σύμβαση με το ν. 4165/1961. Μεταξύ άλλων η ανωτέρω σύμβαση προβλέπει ότι η έκδοση ενεργείται για πράξεις, οι οποίες τιμωρούνται με φυλάκιση ενός τουλάχιστον έτους, τόσο στο αιτούν κράτος όσο και στο κράτος που διαμένει ο εκζητούμενος.
 
Δεν χωρεί έκδοση, αν η αξιόποινη πράξη, για την οποία ζητείται, θεωρείται από το κράτος, που διαμένει ο εκζητούμενος, ως πράξη πολιτική ή ως πράξη συναφής προς το πολιτικό έγκλημα.
 
Επίσης δεν χωρεί έκδοση, όταν διαπιστώνεται ότι η αίτηση έκδοσης υποβλήθηκε με σκοπό δίωξης για λόγους πολιτικούς, φυλετικούς, θρησκευτικούς ή αν η θέση του εκζητούμενου διατρέχει τον κίνδυνο να επιδεινωθεί για έναν εκ των ανωτέρω λόγων.
 
Ωστόσο, κατά τη σύμβαση δε θεωρείται πολιτικό έγκλημα η απόπειρα κατά της ζωής αρχηγού κράτους ή μέλους της οικογένειάς του, στοιχείο, το οποίο επιτρέπει την αίτηση έκδοσης για απόπειρα ανθρωποκτονίας.
 
2. Σε ό,τι αφορά τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 5 παρ. 2 εδ. γ’ έχει υποστηριχθεί ότι αυτή αναφέρεται στους αλλοδαπούς που καταφεύγουν στην Ελλάδα ζητώντας πολιτικό άσυλο, επειδή διώκονται από κράτος για τη δράση που ανέπτυξαν προσπαθώντας να ανατρέψουν το ανελεύθερο καθεστώς του. Ο αλλοδαπός προστατεύεται, έστω ακόμη κι αν η δράση του είχε αποτέλεσμα που διώκεται ως σύνθετο πολιτικό έγκλημα.
 
Ήδη στην ολομέλεια της Επιτροπής επί του Συντάγματος η διατύπωση του σχεδίου Συντάγματος όριζε ότι «έκδοση αλλοδαπού για πολιτικά αδικήματα απαγορεύεται», αλλά στη δ’ συζήτηση της Ε’ Αναθεωρητικής Βουλής (1974-1975) η διάταξη έλαβε την ισχύουσα σήμερα διατύπωση «αλλοδαπός δεν διώκεται για την υπέρ της ελευθερίας δράση του».
 
Η ανωτέρω διάταξη στερείται σαφήνειας και έχει προκαλέσει την κριτική εκ μέρους επιφανών εκπροσώπων της θεωρίας. Η κριτική επικεντρώνεται ιδίως στον τρόπο της ερμηνευτικής απόδοσης της φράσης «υπέρ της ελευθερίας δράση». Διαδραματίζει ρόλο στο ερμηνευτικό εγχείρημα το πολίτευμα της Πολιτείας που ζητεί την έκδοση; Σε καταφατική απάντηση το ερώτημα ανανοηματοδοτείται και μετατρέπεται ως εξής: Τι συμβαίνει εάν το πραγματικό καθεστώς είναι αυταρχικό, χαρακτηριστικό το οποίο είναι εύκολο να προσληφθεί από όλους.
 
Μπορεί η Πολιτεία στην οποία έχουν καταφύγει οι εκζητούμενοι να αντιτείνει ότι η δημοκρατία στο κράτος που αιτείται την έκδοση λειτουργεί μόνο κατ’ επίφαση και προσχηματικά; Με άλλες λέξεις τι συμβαίνει εάν το δημοκρατικό καθεστώς είναι νομιζόμενο και όχι πραγματικό; Είναι κρίσιμος ερμηνευτικός παράγοντας η ερμηνευτική απόδοση του όρου ελευθερία στην ελληνική νομική παράδοση;
 
Ήδη σε άλλες -αναμφισβήτητα- δημοκρατικές πολιτείες το κριτήριο που χρησιμοποιείται είναι ότι δεν εκδίδονται οι διωκόμενοι για πολιτικά εγκλήματα. Ενδεικτικά η Γαλλία -κατά το παρελθόν- δεν εξέδωσε και παρείχε πολιτικό άσυλο σε αλλοδαπούς που προέρχονταν από χώρες με εμφύλιο πόλεμο όπως ο Λίβανος, ή από χώρες με δημοκρατικό πολίτευμα όπως ο Καναδάς και η Ελβετία.
 
Εν όψει των ανωτέρω εξάγεται το συμπέρασμα ότι η έκδοση των εκζητούμενων ελέγχεται ως προς την τυπική ορθότητά της, δηλαδή ως προς την συμφωνία της με το άρθρο 5 παρ. 2 εδ. γ’ του Συντάγματος και συνεπώς η αίτηση έκδοσης πρέπει να απορριφθεί.
 
3.. Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) το οποίο λειτουργεί στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Ενδεικτικά να σημειωθεί η απόφαση Chahal κατά Ηνωμένου Βασιλείου (15-11-1996) κατά την οποία εκρίθη ότι αν κάποιος κινδυνεύει να αντιμετωπίσει μεταχείριση αντίθετη προς το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ (βασανιστήρια και απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση), δεν παραδίδεται στο αιτούν την έκδοσή του κράτος.
 
4.. Εν κατακλείδι, σε κάθε περίπτωση δεν αρκεί η κατηγορία συμμετοχής σε πραξικόπημα για ανατροπή δημοκρατικού πολιτεύματος προκειμένου να εκδοθεί ο εκζητούμενος, αλλά επιβάλλεται η παράθεση εκείνων των πραγματικών περιστατικών που στοιχειοθετούν επαρκώς το αίτημα της έκδοσης.
 
Εξ άλλου, πρέπει να σταθούμε ιδιαιτέρως στην εκδοχή που υποστήριξε ένας εκ τριών αντιεισαγγελέων του Αρείου Πάγου που ασχολήθηκαν με το θέμα. «Εχθρός ο οποίος προσέρχεται ως ικέτης παύει να είναι εχθρός», θέση η οποία παραπέμπει σε μεγάλο αριθμό αρχαίων αθηναϊκών τραγωδιών, που συνέβαλλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση της δημοκρατίας αλλά και του σύγχρονου πολιτισμού.
 

*Ο Άλκης Δερβιτσιώτης είναι αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.