Μαυρη Παρασκευη

Λίγες μέρες πριν εγκαινιάσαμε στην Ελλάδα έναν καινούργιο «θεσμό». Μετά το Θενκσγκίβινγκ και το Χάλοουιν [sic], ήρθε ο καιρός για το Black Friday ή την Μαύρη Παρασκευή. Την Παρασκευή, δηλαδή, που ακολουθεί την «Ημέρα των Ευχαριστιών» (Thanksgiving) στις ΗΠΑ, και που συνήθως σηματοδοτεί την αρχή της καταναλωτικής περιόδου των Χριστουγέννων. Την ημέρα αυτή (ή και τις επόμενες δύο – τρεις μέρες) τα καταστήματα λιανικής πώλησης προβαίνουν σε μεγάλες εκπτώσεις και δελεαστικές προσφορές. Λόγω της μεγάλης κίνησης των πελατών, που σπεύδουν να επωφεληθούν των εξαιρετικά μεγάλων προσφορών, πολλά καταστήματα στις ΗΠΑ ανοίγουν από τα χαράματα ή και από τα μεσάνυχτα. Έχουν μάλιστα σημειωθεί και περιστατικά βίας μεταξύ των πελατών στην είσοδο των καταστημάτων: ποδοπατήματα, διαπληκτισμοί, τραυματισμοί, ακόμη και θάνατοι.
 
Η ετυμολογία του όρου «Μαύρη Παρασκευή» είναι αβέβαιη. Μία από τις εκδοχές θέλει τη χρήση του επιθέτου να συνδέεται με το χρώμα του μελανιού με το οποίο σημείωναν στα κατάστιχά τους οι έμποροι την κίνηση των καταστημάτων τους: με κόκκινο τις απώλειες και με μαύρο τα κέρδη. Τη συγκεκριμένη ημέρα άρχιζε, δηλαδή, η περίοδος του κέρδους για τους καταστηματάρχες. Σύμφωνα με μιαν άλλη εκδοχή, ο όρος «Μαύρη Παρασκευή» ξεκίνησε από τους αστυνομικούς στην πόλη της Φιλαδέλφειας, διότι η συγκεκριμένη μέρα συνδεόταν με πολλές δυσκολίες λόγω της αυξημένης κίνησης στους δρόμους και στα καταστήματα.
 
Αν και αμφιβόλου ετυμολογίας, η στόχευση της καθιέρωσης παρόμοιας ημέρας, τόσο στο εξωτερικό όσο πλέον και στην Ελλάδα, είναι εμφανής: αυξημένες πωλήσεις, οι οποίες είναι πάντα ευπρόσδεκτες, κυρίως σε καιρούς ύφεσης. Και όπως κάθε τι, ο ξενόφερτος καταναλωτικός θεσμός έχει θετικές και αρνητικές πλευρές. Από τη μια, φέρνει γρήγορο και ζεστό χρήμα στα ταμεία, δίνοντας μεγάλη ώθηση στην αγορά. Από την άλλη, πρόκειται για μέτρο εφήμερο (κυριολεκτικά), χωρίς να συνιστά ουσιαστική στήριξη στην οικονομία της χώρας, ενώ σημαίνει βεβαίως εξαντλητικά ωράρια για τους εργαζόμενους. Στα αρνητικά συγκαταλέγεται επίσης η ψυχολογία και η συμπεριφορά όχλου που συνήθως αναπτύσσεται σε παρόμοιες περιστάσεις: η ακαταμάχητη επιρροή της μάζας, η άμβλυνση της κριτικής σκέψης στο χωνευτήρι του πλειονοτικού ρεύματος, που παρασύρει, κατά κανόνα, κάθε ίχνος ατομικότητας. Και παρά τη σαθρότητά του, ο «πολιτισμός» των όχλων και των μαζών προβάλλει ακόμη λαμπερός, όπως είχε παρατηρήσει ο Gustave Le Bon εδώ και πάνω από έναν αιώνα.
 
Επιπλέον, τέτοιες ημέρες προσφορών, υπό την πίεση ακριβώς του μιμητισμού και της διαφημιστικής προώθησης, συντελούν στη δημιουργία τεχνητών αναγκών στους καταναλωτές: οι «ευκαιρίες» αφορούν συνήθως προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και γνωστές «μάρκες» σε ρούχα και υποδήματα, που γίνονται προσιτά τώρα σε πολλούς. Ο «εκδημοκρατισμός», με άλλα λόγια, στην πιο αμφιλεγόμενη εκδοχή του: «Νιώσε για λίγο ότι μπορείς κι εσύ να αγοράσεις και να απολαύσεις αγαθά απρόσιτα, υπό κανονικές συνθήκες».
 
Ένα ερώτημα, ωστόσο, ανακύπτει εύλογα: Και μετά τη Μαύρη Παρασκευή τι; Μήπως άλλη μια «μαύρη» μέρα; Κάποιοι έσπευσαν να θεσμοθετήσουν τη λεγόμενη Cyber Monday, μια μέρα φρενίτιδας στις ηλεκτρονικές αγορές. Για κάποιους πάλι ξεκινά μια γκρίζα καθημερινότητα, που όμως αντέχουν πιο εύκολα φορώντας επώνυμα brands και κρατώντας iPhone που μόλις έχουν κυκλοφορήσει στην ελληνική αγορά. Τέλος, κάποιοι άλλοι προτιμούν την αποχή από παρόμοιες ημέρες. Είναι αυτοί που αντιστέκονται στη δύναμη της μαζικής κουλτούρας, αρκούνται στα λίγα και πορεύονται με αυτά τα λίγα που έχουν. Πρόκειται γι’ αυτούς που ανήκουν στην κατηγορία ανθρώπου που περιγράφει ο Οδυσσέας Ελύτης, στον «Μικρό Ναυτίλο»:
 
«Kοιτάζω τον ασβέστη αντικρύ στον τοίχο της μικρής μου κάμαρας. Λίγο πιο ψηλά το ταβάνι με τα δοκάρια. Πιο χαμηλά την κασέλα όπου έχω αποθέσει όλα μου τα υπάρχοντα: δυο παντελόνια, τέσσερα πουκάμισα, κάτι ασπρόρουχα. Δίπλα, η καρέκλα με την πελώρια ψάθα. Xάμου, στ’ άσπρα και μαύρα πλακάκια, τα δυο μου σάνταλα. Έχω στο πλάι μου κι ένα βιβλίο. Γεννήθηκα για να ‘χω τόσα. Δεν μου λέει τίποτε να παραδοξολογώ. Aπό το ελάχιστο φτάνεις πιο σύντομα οπουδήποτε. Mόνο που ‘ναι πιο δύσκολο».

Διαβάστε περισσότερες «Ανα-γνώσεις» από τον Σπύρο Κιοσσέ εδώ

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.