«Μονο εναν κανονα ξερω –πρεπει να φερεσαι με καλοσυνη, γαμωτο»
Η παραπάνω φράση θα μπορούσε να συνοψίσει το βαθύτερο περιεχόμενο όλης της μεγάλης αμερικανικής πεζογραφίας: από τον Λόντον στον Σάλιντζερ και από τον Στάινμπεκ στον ΜακΚάρθυ, η λογοτεχνία των ΗΠΑ στηριζόταν στο νόημα της καλοσύνης ως βασικό συστατικό της συμπόνιας, και περαιτέρω της ίδιας της ανθρωπιάς και της επανανοηματοδότησης των αξιών που επιβιώνουν και στο πιο φρικτό σκοτάδι.
Φυσικά από τον Αμερικανικό Κανόνα δεν θα μπορούσε να απουσιάζει ο Κερτ Βόννεγκατ (1922-2007), τα βιβλία του οποίου σφράγισαν αμετάκλητα τον 20ό αιώνα. Ποιος αναγνώστης άλλωστε έχει διαβάσει το «Σφαγείο νούμερο πέντε» ή τον «Κυανοπώγωνα» και δεν τα θυμάται; Ορθώς επισημαίνεται στο βιογραφικό του συγγραφέα πως χωρίς τον Βόννεγκατ ο όρος «αμερικανική λογοτεχνία» θα σήμαινε πολύ λιγότερα πράγματα.
Στο παρόν βιβλίο συγκεντρώνονται εννέα ομιλίες του Αμερικανού συγγραφέα σε τελετές αποφοίτησης πανεπιστημίων. Η ειρωνεία είναι ότι ο Βόννεγκατ δεν κατάφερε ποτέ να πάρει πτυχίο ο ίδιος• οι συμβουλές του όμως προς τους νέους είναι ειλικρινείς, μεστές σε νοήματα και βαθιά ανθρώπινες: ούτε κούφιες υποσχέσεις ούτε φτηνές συνταγές περιοδικών lifestyle.
Το πιο περίεργο για έναν συγγραφέα του επιπέδου του Βόννεγκατ είναι ότι δεν περιέφερε το ίδιο κείμενο από πανεπιστήμιο σε πανεπιστήμιο: φρόντιζε να αλλάζει το περιεχόμενο των ομιλιών του αποφεύγοντας να σερβίρει κονσερβοποιημένες ατάκες προς τέρψιν του ακροατηρίου. Κάποιες όμως θεματικές που απασχόλησαν τον Βόννεγκατ στη ζωή και στα βιβλία του είναι παρούσες και σε αυτό το βιβλιαράκι –μαζί με κάποιες καινούργιες: τον τεράστιο ρόλο που παίζουν οι δάσκαλοι στη ζωή μας («Η διδασκαλία αποτελεί το πιο ευγενές επάγγελμα σε μια δημοκρατία»)• πως το τσιγάρο κάνει κακό («Μια φωτιά στη μία άκρη κι ένας βλάκας στην άλλη»)• το οικονομικό νόημα του πολέμου («Εκείνος ο πόλεμος έγινε ουσιαστικά για να κάνει μερικούς εκατομμυριούχους δισεκατομμυριούχους. Αυτός ο πόλεμος έγινε ουσιαστικά για να κάνει μερικούς δισεκατομμυριούχους τρισεκατομμυριούχους. Αυτό είναι πρόοδος»)• την αξία των απλών ανθρώπων που πράττουν εποικοδομητικά και συμπονετικά («Αυτό που για μένα κάνει τη ζωή σχεδόν να αξίζει τον κόπο να τη ζει κανείς είναι οι άγιοι που συναντώ»)• η διασάλευση των αισθήσεων μπροστά σε μία τηλεόραση («Αν βρεις φρικτό θάνατο μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες, δε θα έχεις πεθάνει μάταια. Θα μας έχεις διασκεδάσει»).
Στην απολαυστικότατη πορεία της ανάγνωσης εύκολα καταλαβαίνουμε πως το βιβλίο γίνεται ένα βασικό εγχειρίδιο όχι μόνο για τους νέους, αλλά και για τους πιο «μεγάλους» –πως οι ομιλίες δεν απευθύνονταν μόνο στους αποφοίτους, αλλά και στους γονείς τους, μιας και όλοι οι άνθρωποι καμιά φορά ξεχνάμε μέσα στην άγρια καθημερινότητα πως πρέπει να είμαστε πιο υπεύθυνοι και να φερόμαστε με καλοσύνη• πως η μοναξιά και η ανία είναι βασικά συστατικά της ενηλικίωσης («όταν τα πράγματα πηγαίνουν συνεχόμενα καλά επί μέρες, πρόκειται για ένα ξεκαρδιστικό ατύχημα»)• πως χρονικά οι άνθρωποι απέχουμε τόσο λίγο ο ένας από τον άλλον, που θα έπρεπε να βλεπόμαστε ως αδέρφια.
Και τέλος, εκείνη η ιδέα που καταλήγει σε μια φαινομενικά απλή ιστορία στοιχειώνοντας για πάντα το μυαλό του αναγνώστη, όσα χρόνια κι αν περάσουν: ότι οι άνθρωποι σπάνια δίνουμε σημασία στις ευτυχισμένες στιγμές την ώρα που τις ζούμε• πως είναι μεγάλο κρίμα το να είναι κανείς ευτυχισμένος και να μην το προσέχει. Όπως το να κάθεσαι κάτω από τον ίσκιο μίας μηλιάς, να πίνεις παγωμένη σπιτική λεμονάδα, και ο αγαπημένος θείος σου –ο ανατρεπτικός, χιουμορίστας και βαθιά ανθρώπινος θείος σου– πάνω στην κουβέντα να σου λέει από δίπλα: «Αν αυτό δεν είναι ωραίο, τότε τι είναι;»
Θείε Κερτ, μας λείπεις πολύ.
*Ο Κώστας Δρουγαλάς είναι φιλόλογος, κριτικός λογοτεχνίας και συγγραφέας. Το 2016, από τις εκδόσεις Πικραμένος, κυκλοφόρησε η νουβέλα του «Το τελευταίο τραγούδι του Ντύλαν».
**Τα σκίτσα της σελίδας φιλοξενούνται στο βιβλίο, προέρχονται από το έργο Breakfast of Champions και έχουν επανασχεδιαστεί.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
